همه چی در مورد دندان

دندان انسان

دندان
دندان‌های یک فرد بالغ.
عکس سی.جی.آی از نمای عقب دندان‌ها از داخل دهان

دندان (به اوستایی:dentan و به سانسکریت ساختارهایی سفیدرنگ در درونِ فک یا دهان بسیاری از مهره‌داران هستند که برای خوردن، جویدن و تکه تکه کردن خوراک به کار می‌رود. دندان‌ها از بخش‌های مختلفی تشکیل شده‌اند که از خارج به داخل عبارتند از : ۱. مینا ۲. عاج ۳. اتاقک پالپ و پالپ ۴. ریشهٔ دندان که هرکدام دارای تقسیم‌بندی تخصصی‌تری است. انسان دارای ۲۰ دندان شیری (شمار دندان‌هایِ شیری ۲۰ عدد است؛ یعنی کودک در هر فکْ ده دندان دارد و این ده دندانْ در دو نیمهٔ راست و چپ به صورتِ قرینه قرار دارد. نام این پنج دندانْ از خطِّ وسط به طرفِ عقب عبارت است از: دندان پیش میانی که به‌طورِ قراردادی با حرفِ A نشان داده می‌شود. دندان پیش‌طرفی یا B. دندان نیش یا C. دندان آسیاب اول یا D. دندان آسیاب دوم یا E. تعداد و نوع دندان‌ها در فکِ بالا و پائین یکسان است. در هر فک نیز تعداد و نوع دندان‌هایِ نیمهٔ راست و چپ مشابه هستند.) و ۳۲ دندان دائمی‌اند.

همچنین در انسان‌ها، دندان نقشِ بسیار برجسته‌ای در سخن گفتن و ادای صحیح کلمات دارد. یک فرد برای آن‌که دندان‌های سالمی داشته باشد، باید در شبانه روز دست کم ۲ بار از مسواک و نخ دندان استفاده کند.برخلاف باور عموم، استفاده از نخ دندان نه‌تنها فاصله‌ای بین دندان‌ها نمی‌اندازد، بلکه باعث از بین رفتنِ جرم‌هایِ بینِ دندان می‌شود که این خود تاثیر به سزایی در کاهشِ پوسیدگی‌های دندانی دارد.

ساختمان دندان

ساختمان دندان انسان

دندان از بخش‌های گوناگونی ساخته شده‌است. ۱. تاج دندان (بخشی که روی لثه است) ۲. ریشه دندان (بخشی که در زیرِ لثه است). بخش خارجی تاج دندان (crown) از مینا (enamel) پوشیده شده‌است که از لحاظِ میزانِ سختی و معدنی بودن، شباهت بسیاری به استخوان دارد، هرچند که برخلافِ استخوان ترد و شکننده است.مینایِ دندان عمدتا از جنس هیدروکسی آپاتیت است. رنگ مینا می‌تواند از زرد روشن تا سفید مایل به خاکستری باشد. در زیر مینا، عاج (dentin) قرار دارد که استحکام آن کمتر از مینا است و همچنین برخلاف آن بافتی زنده است و در مقابل تحریکاتْ حساسیت از خود نشان می‌دهد. رنگِ عاج زرد روشن است و ساختار توبول مانند دارد. عاج از مغز دندان یا همان پالپ نگهداری می‌کند.

Dej که مخفف dentin enamel junction است محلِّ اتصّالِ مینا و عاج است.

پالپ دندان قسمت زنده‌ای از دندان است که در آن عصب دندان ، عروق لنفاوی ، عروق خونی و بافت همبندی دیده می‌شود و دارای ۲ قسمت است: 1.پالپ تاجی (کرونال):قسمتی از پالپ که در تاج دندان قرار دارد.

• شاخک پالپی( pulp horn ):قسمتی از پالپ تاجی که زیر کاسپ های دندان‌ قرار دارد و برجسته‌تر است.

2.پالپ ریشه ای ( رادیکولار ): قسمتی که داخل کانال ریشه ها قرار دارد.

Cej یا cemento enamel junction : محل اتصال مینا و سمان ریشه را می‌گویند.

Apex اپکس :انتهای ریشه که حالت مخروطی دارد.

سمنتوم (cementom):لایه‌ای که ریشه را می‌پوشاند.

فورکا یا فورکاشن(furcation): محل انشعاب ریشه‌ها در دندان‌های چند ریشه‌ای.

کاسپ (cusp):برجستگی‌هایِ هرمی شکلْ رویِ دندان که به عنوان قسمت بُرّندهٔ سطح دندان‌هایِ‌ جونده‌اند (دندان‌های عقبی که شامل آسیاب‌ها هستند). .

دندان نوزاد

نوزاد حتّا قبل از به دنیا آمدن دندان‌های اولیه دارد، اما آن‌ها در زیرِ پوست لثه قرار دارند و قابل دیدن نیستند. در شش یا هفت‌ماهگی، دندان‌های نوزاد شروع به درآمدن می‌کنند. بیشتر بچه‌ها وقتی به سن ۳ سالگی می‌رسند، تمام دندان‌هایشان به طور کامل در می‌آید. به این دندان‌ها دندان‌های شیری می‌گویند. با بزرگ شدنِ کودکْ دندان‌هایِ شیریِ او یکی‌یکی از جایِ خود در می‌آیند. این اتفاق بیشتر در سنِ شش یا هفت‌ سالگی می‌افتد. در عصبِ دندان، رگ‌ها و مویرگ‌های خونی هستند که دندان را تغذیه‌ و سالم نگاهِشان می‌دارد.

گونه‌های دندان

دندان شیری :

تعدادِ دندان‌هایِ شیری بیست عدد (در هر آرواره ۱۰ عدد) بوده که به مرور می‌افتند و ۳۲ عدد دندانِ دائمی جای آن‌ها را می‌گیرند. تکامل این دندان‌ها از دورهٔ جنینی آغاز می‌شود و بعد از تولّد در سنینِ شش ماهگی در می‌آیند.

دندان دایمی :

تعداد دندان‌های دائمی، ۳۲ عدد (۱۶ عدد در هر آرواره)اند. رشد آن‌ها از شش ماهگی آغاز می‌شود و تا بیست سالگی ادامه می‌یابَد که دندان‌هایِ عقل در می‌آیند.

دندان پیش

دندان‌هایی که در وسط و قسمت جلویی دهان هستند و به راحتی قابل دیدن‌اَند، دندان‌های پیشین نام دارند. ۴ دندان پیشین در بالا و ۴ دندانْ در پایین قرار دارند. دندان‌های پیشین سطحِ صافی دارند و برای بُریدن و خُردکردن به‌کار می‌روند.

دندان نیش

چهار دندانِ نیش در مجموعْ در دهان هستند که ۲ تایِ آن‌ها در بالا و دو تایِ دیگر در پایین قرار دارند. این دندان‌هایِ نوک‌تیز برای پاره‌کردن غذا و سوراخ‌کردن استفاده می‌شود.

دندان آسیای کوچک

به هشت دندان کوچکی که دوبه‌دو کنارِ دندان‌هایِ نیش قرارمی گیرند، دندان‌هایِ آسیایِ کوچک گفته می‌شود.

دندان آسیای بزرگ

به دوازده دندان که در چهار بخش انتهاییِ طرفینِ فک‌های بالا و پایین قرار می‌گیرند، دندان‌های آسیای بزرگ گفته می‌شود. آن‌ها را دندان‌های آسیای اول، دوم، سوم (دندان عقل) نیز می‌نامند.

دندان عقل

وقتی فرد به سن ۱۶ تا ۲۰ سالگی می‌رسد، ۴ دندان آسیایِ بزرگِ (آسیای بزرگ سوم) وی در انتهایِ دهانْ شروع به رشد می‌کنند که با نامِ دندانِ عقل شناخته می‌شود. این دندان‌ها در جویدن غذا نیز تأثیر به‌سزایی ندارند، اما بعضی افراد معتقدند که این دندان‌ها در انسان‌های اولیه برای جویدن و خُرد کردن غذا به کار می‌رفته‌است.

پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان یک بیماری عفونی قابل انتقال است. میکروب‌ها ی استرپتوکوک موتانس فعالیت خود را در سطح دندان آغاز می‌کنند و سپس در ساختمانِ آن پیشرفت می‌کنند. میکروب‌ها با استفاده از موادِ قندیْ اسید تولید می‌کنند که به بافت سختِ دندان‌ها آسیب می‌رساند. پوسیدگی از دندانی به دندان دیگر سرایت می‌کند.

کشیدن دندان شیری پیش از ۴ سالگی موجبِ اختلال در تکلّم کودک می‌شود.

درد دندان

درد دندان یکی از مشکلاتی است که معمولاً به دلیل کوتاهی و غفلت در بهداشتِ دهان و دندان ایجاد می‌شود، دندان درد و فسادِ دندان است. وجود درد در یک یا چند دندان، معمولاً علامت وجود مشکل، در دندان‌ها یا لثه‌ها است؛ البته باید به این نکته توجه داشته باشید که درد دندان، گاهی بسیار خفیف و کم است و گاهی بسیار شدید بوده که برای نوجوانان تحمل‌پذیر نیست. یکی از راه‌هایِ بسیار مؤثر در تسکینِ دندان درد استفاده از گل میخک است.